امام حسن عسکرى( ع) (ابو محمد حسن بن على) صاحب تفسير منسوب امام حسن عسکرى عليه السلام
شنبه 20 تیر 1394
- نویسنده : نسیم سحر
- بازدید : 1064 مشاهده
- دسته بندی : امام حسن عسکری علیهم السلام , قرآن , مفسران و قاریان ,
امام حسن عسکرى( ع) (ابو محمد حسن بن على) صاحب تفسير منسوب امام حسن عسکرى عليه السلام
محل تولد: مدينه
تاريخ تولد: 231 يا 232 ق
تاریخ وفات: 260 ق
استادان: پدر بزرگوارش امام هادى( ع)
شاگردان: اسحاق بن اسماعيل نيشابورى و ابو الاديان و عثمان بن سعيد عمرى و محمد بن عثمان و ...
معرفي تفسير:
تفسير منسوب امام حسن عسکرى عليه السلام : متن اين تفسير تا پايان آيه 282 سوره بقره موجود است.
روش تفسير :
اين تفسير با بيان رواياتى راجع به فضائل قرآن و تأويل و آداب قرائت قرآن آغاز شده و با ذکر احاديثى مشتمل بر فضائل اهل بيت( براى نمونه- حديث سد الابواب، ص 17) و مثالب دشمنان اهل بيت( ص 47) ادامه يافته است. بحث هاى متعددى نيز درباره سيره نبوى، بخصوص راجع به مناسبات پيامبر و يهوديان، مطرح شده است(- ص 161- 163، 190- 192، 406- 407). در مجموع، در اين تفسير 379 حديث آمده است. بيشتر روايات طولانى و مفصّل است، به طورى که گاه يک روايت چندين صفحه را در بر مى گيرد(- ص 656- 672) و به همين جهت، در برخى موارد ساختار روايى از بين رفته است. در برخى روايات نيز آشفتگى وجود دارد.
در اين تفسير برخى آيات تأويل شده و بيشتر تأويل ها درباره معجزات پيامبر و امامان است(- ص 429- 441، 497- 500).
در اين تفسير به اسباب نزول آيات کمتر توجه شده، گر چه به مصاديق آيات اشاره شده است. مباحث صرفى و نحوى و بلاغى نيز در اين تفسير وجود ندارد( رضوى، ص 313). سلسله سند روايت کتاب نشان مى دهد که نقل اين تفسير در ميان محدّثان و فقهاى قم در قرن چهارم و پنجم متداول بوده است(- ص 7- 8). مطالب تفسير را محمد بن قاسم استرآبادى خطيب، مشهور به مفسر جرجانى، که شايد تدوين کننده تفسير نيز باشد، از دو راوى آن، يعنى ابو الحسن على بن محمد بن سيار( يسار؟) و ابو يعقوب يوسف بن محمد بن زياد، نقل کرده است.
در مقدمه کوتاه اين دو بر تفسير آمده است که بعد از به قدرت رسيدن حسن بن زيد آنان مجبور به مهاجرت از وطن خود شدند.
از آنجا که آنها از آمدن خود نزد امام حسن عسکرى عليه السلام سخن گفته اند، تاريخ ورودشان به سامرا مى بايست بعد از 254 بوده باشد، زيرا اين سال، زمان آغاز امامت امام عسکرى عليه السلام بوده است( التفسير المنسوب الى الامام ابى محمد الحسن بن على العسکرى، ص 9- 10, قس ابن جوزى، ج 12، ص 74, آقا بزرگ طهرانى، ج 4، ص 286- 288). در ادامه گفته اند که متن کل تفسير را به مدت هفت سال نزد امام فراگرفته اند( التفسير المنسوب الى الامام ابى محمد الحسن بن على العسکرى، ص 12)، حال آنکه از وفات امام در 260 سخنى به ميان نيامده است و ظاهرا پس از درگذشت امام، آن دو به موطن خود بازگشته اند( همانجا).
با وجود قدمت اين تفسير، وثاقت آن در بين علماى اماميه از گذشته مورد بحث بوده است. محمد بن على بن بابويه، معروف به شيخ صدوق( متوفى 381)، نخستين عالم امامى است که از اين تفسير مطالب فراوانى در کتب خود نقل کرده، گر چه درباره وثاقت يا عدم اعتبار آن سخنى نگفته است.
ابن بابويه متن تفسير را مستقيما از استرآبادى دريافت نموده است. وى در آغاز کتاب فتوايى خود، من لا يحضره الفقيه( ج 1، ص 3)، ضمن اشاره به اين نکته که آنچه در اين اثر فراهم آمده از نظر خودش صحيح است، بيان داشته که روايات کتاب را از متون معتبر و مشهور گرفته است. همو در باب تلبيه، از استرآبادى حديثى نقل کرده و در پايان گفته است که باقى آن را در کتاب تفسير آورده است( 1413، ج 2، ص 211- 212). بر اين اساس، اگر شيخ صدوق خود تدوين کننده تفسير نبوده، احتمالا تهذيب کننده آن بوده است. مؤيد صحت اين احتمال، سخن نجاشى( متوفى 450, ص 391- 392) است که در ذيل آثار شيخ صدوق به دو اثر تفسيرى، تفسير القرآن و مختصر تفسير القرآن، اشاره کرده است. شاهد ديگر بر اين نظر، ذکر روايتى با همين سند در کتاب التوحيد( ص 47) شيخ صدوق است. در آخر آن روايت نيز شيخ صدوق بيان داشته که متن کامل حديث را در تفسيرش آورده است(- التفسير المنسوب الى الامام ابى محمد الحسن بن على العسکرى، ص 50- 52).
آثار مفسر:
از تأليفات امام عسکرى( ع) تفسير قرآن( تهران 1268 و 1315 ه. ق.) که منسوب به امام است از همه معروفتر است. عدهاى از اجله علماى شيعه اين تفسير را تأييد نموده و آن را از تفسيرهاى منسوب به امام صادق( ع) و امام هادى( ع) مستندتر دانسته اند.
ديگر از آثار امام( ع) نامه اى است که به اسحاق بن اسماعيل نيشابورى نوشته اند. ديگر مجموعه حکم و مواعظ و کلمات قصار امام است که در کتب تاريخ و حديث ثبت است. اثر ديگر منسوب به امام رسالة المنقبه در مسائل حلال و حرام است که ابن شهر آشوب در کتاب مناقب از آن سخن گفته است. در همين کتاب به نقل از خيبرى در مکاتبات الرجال قطعهاى از احکام دين منسوب به امام هادى و امام عسکرى( ع) منقول است. به علاوه احاديث و ادعيه بسيار از آن حضرت روايت شده است.
نسیم سحر دات آی آر
تعجیل در ظهور آقا امام زمان عج صلوات
