- نویسنده : نسیم سحر
- بازدید : 1138 مشاهده
- دسته بندی : قرآن , مفسران و قاریان ,
ثعلبى (ابو اسحاق احمد بن ابراهيم ثعلبى نيشابورى) صاحب تفسير الکشف و البيان ثعلبى
محل تولد: نيشابور
تاريخ تولد:؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
تاریخ وفات: 427 ق
استادان: ابو محمد حسن بن احمد مَخلَدي و ابوطاهر محمدبن فضل بن خُزَيمه و احمدبن محمد خَفّاف و ابوبکربن مهران مقري (متوفي 381) و ابوبکر محمدبن احمد طرازي (متوفي 385) و علاوه بر اين ها، بررسي آثار ثعلبي نشان مي دهد که وي استادان متعدد ديگري نيز داشته که احاديث و روايات فراواني از آنان نقل کرده است ، نظير ابوبکر محمدبن عبداللّه جَوْزَقي متوفي 388 . گفتني است که مهم ترين استاد ثعلبي در تفسير،يعني ابوالقاسم حسن بن محمدبن حسن بن حبيب نيشابوري معروف به ابن حبيب (متوفي 406) بوده است .
شاگردان: ابو الحسن واحدى نيشابورى و ابوسعيد محمدبن سعد فرخزادي و ابوسعيد احمدبن ابراهيم شُرَيْحي خوارزمي
معرفي تفسير:
نام کامل تفسير« الکشف و البيان من تفسير القرآن» مى باشد که معروف به« تفسير ثعلبى» است. از تفاسير مأثور به شمار مىآيد و به زبان عربى در چندين مجلد بوده است. هم اکنون به طور کامل تمام مجلدات آن در دسترس نمى باشد.
برخى نيز به سبب آنکه مباحثى نظرى و علمى را در بر دارد آن را از تفاسير عقلى دانسته اند، وى قرآن را بر اساس آنچه از پيشينيان به او رسيده تفسير کرده و به مباحث گوناگون پرداخته است.
نيشابورى( ثعلبى) در مقدمه تصريح به اين دارد که« تفسير او عصاره حدودا صد کتاب و نقل اقوال شفاهى سيصد تن از مشايخ اوست و در چهارده مقوله سخن گفته است. بسائط و مقدمات، عدد و تنزلات، قصص و نزولات، وجوه و قراآت، علل و احتجاجات، عربيت و لغات، اعراب و موازنات، تفسير و تأويلات، معانى و جهات، غوامض و مشکلات، احکام و فقهيات، حکم و اشارات، فضائل و کرامات و اخبار و متعلقات، و آنها را بدون باب بندى مطرح کرده، نام آن را« الکشف و البيان عن تفسير القرآن» نهاده است.»
و نيز در مقدمه، مفسران قرآن را به چند دسته تقسيم مى نمايد:
1- فرقه اهل بدعت و اهواء.
2- دستهاى که نيکو نوشتند اما اقوال و بدعت هاى باطل را با بيانات پيشينيان صالح مخلوط کردند.
3- دستهاى که به نقل روايت بسنده کرده و درايت و نقد را پيشه نکرده اند.
4- دستهاى که اسناد روايات را حذف کرده و از کتب و دفاتر نقل کرده اند، بدين جهت تأليفاتشان بر اساس حافظه و ذهنيات آنهاست و گفتار صحيح و غير صحيح و متقن و واهى را بهم آميخته اند.
5- دستهاى که خوب و متقن نوشته اند اما با نقل کثرت طرق و روايات، تأليفات را پر حجم کرده اند.
6- عده اى نيز تفسير را از احکام و بيان حلال و حرام، حل مشکلات تفسيرى و رد بر اهل شبهه، مجزا کرده اند و به اين امور نپرداختند.» ثعلبى هيچکدام از اين ها را کامل نمى داند و به همين جهت اقدام به تأليف تفسير نمود.
روش تفسير :
وى هنگام تفسير آيات به تفصيل به مسائل نحو و ادب مى پردازد، که گستردگى دانش او را در اين زمينه مى رساند.
مفردات آيات قرآنى را از لحاظ زبانى و مصدر اشتقاق و صرف مورد بررسى قرار مى دهد و در روشن تر ساختن معانى آنها به شعر عربى استناد کرده است. در تفسير سوره 117 بقره از لفظ« ينعق» تحليل دقيقى ارائه داده، صرف وجود مختلف آن را بيان مى دارد. يکى ديگر از جلوه هاى اين تفسير پرداختن به مباحث فقهى است، در مورد آيات احکام، مباحث فقهى را در سطحى گسترده مطرح مى سازد، اقوال، اختلاف نظرات، ادله و جميع اطراف مسئله را بررسى مى کند چنانچه گاه از حوصله تفسير بيرون است. به عنوان نمونه در آيه 11 سوره نساء بحث ارث، سهم ها و طبقات مختلف آن را مطرح مى نمايد، و نيز در مباحثى از قبيل:« نکاح متعه»« کبائر»،« لمس نساء»،« تيمم» به تفصيل سخن مى گويد.
پرداختن ثعلبى به قصص قرآن را مىتوان دليل علاقه زياد او به اين امور دانست و شاهد آن کتابى است که در قصص انبياء تأليف کرده است. به همين جهت اسرائيليات بدون عنايت به درست يا نادرست بودن آنها، به رغم شگفتى و غير منطقى بودن در اين تفسير ذکر شده است و دانشوران علم حديث را نظر بر آن است که در حديث، ثعلبى دستى توانا نداشته است و اسرائيليات به اين سبب در تفسير او راه يافته است. اما شايد راه يافتن اسرائيليات به تفسير او از اين باب باشد که ايشان هم مانند محدثان پيشين عمل کرده است. و نکوهش برخى اهل سنت از او نيز شايد از باب توجه او به روايات خاصه و نقل رواياتى از آنها در فضائل اهل بيت« عليه السلام» باشد، که مورد پسند عامه نبوده است و اين نيز سبب شده که اين تفسير به زيور طبع آراسته نگردد. ايشان در نقل روايات، اسانيد آنها را حذف نموده و برخى از اين جهت بر او نقد کرده اند امّا در ابتداى کتاب، اساتيد خود را از علماى پيشين و هم عصر خود که تفسير را از آنها نقل مى کند، ذکر مى نمايد. بدين جهت لابلاى بحث ها آن را بازگو نمى کند. الفاظ غريب و مشکل قراءات را نيز ذکر کرده و با بهايى در فضل قرآن و اهل آن و معناى تفسير و تأويل بيان مى کند. سپس آغاز به تفسير مى نمايد. روش کلى ثعلبى در مطرح کردن مباحث را مى توان به اين ترتيب بيان کرد که ابتداى هر سوره اطلاعات کلى از قبيل نام، مکى، مدنى بودن و تعداد آيات آن را ارائه مى دهد، سپس به فضل سوره ها با استفاده از روايات وارده از پيامبر( ص) و صحابه و تابعين مى پردازد. بعد از آن آيات را مطرح نموده، درباره قرائت، لغت و گاهى نيز مسائل بيانى آنها، بحث را پىگيرى مى کند.
آثار مفسر: الکشف و البيان و العرائس فى قصص الانبياء
نسیم سحر دات آی آر
تعجیل در ظهور آقا امام زمان عج صلوات
