- نویسنده : نسیم سحر
- بازدید : 1017 مشاهده
- دسته بندی : قرآن , مفسران و قاریان ,
کمال الدين حسين بن على واعظ کاشفى سبزوارى صاحب تفسير جواهرالتفسير
محل تولد: سبزواري
تاريخ تولد: 840 ق
تاریخ وفات: 910 ق
استادان: ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
شاگردان: فخر الدين على و ...
معرفي تفسير:
« جواهر التفسير» به زبان فارسى شامل تفسير سوره هاى حمد، بقره، آل عمران و بخشى از سوره نساء( آيه 84) مى باشد. در حال حاضر فقط يک جلد آن که شامل مقدمات تفسيرى و سوره حمد مىباشد ارائه شده است و اگر بنا باشد که همه آن منتشر گردد به سه جلد خواهد رسيد. به گفته محقق، مواد تأليف دو جلد ديگر جمع آورى شده امّا فرصتى براى تأليف و پاک نويس آن مواد پيدا نشده است.
يک سوم حجم تفسير به سوره حمد و دو سوم آن به سوره بقره، آل عمران و بخشى از سوره نساء اختصاص دارد. کاشفى تمام قدرت تفسير نويسى خود را در مقدمه و تفسير سوره حمد به کار مى برد. از ابتداى سوره بقره، طريق ايجاز رعايت گشته و از آرايه هاى ادبى نيز کاسته شده است. در همين مقدار دو سبک مختلف تفسير نويسى و ادبى ديده مىشود. پايان سوره حمد در نسخه مدرسه عالى شهيد مطهرى ماه رجب سال 888 هجرى مى باشد ولى کاشفى در شعرى آن را 890 مى داند، تاريخ شروع آن نيز 886 يا 887 بوده است.
جواهر التفسير محصول دوران پختگى کاشفى است، سن وى هنگام نگاشتن آن حدود 50 سال بوده است. عنوان مختصر الجواهر جزو تعداد کتاب هاى تفسيرى در بعضى منابع آمده است، امّا اصلا وجود نداشته است.
روش تفسير :
مفسر در خطبه آغاز کتاب، بيانى در شرافت علم تفسير، انواع آن و برترى اين علم بر علوم ديگر، دارد. قبل از آغاز تفسير مقدمهاى در 4 اصل و 22 عنوان در علوم قرآنى، ارائه کرده است. اين اصول عبارتند از: اصل اول: در فضائل قرآن و اسامى آن و مباحث ديگر ضمن چهار عنوان. اصل دوم: در بيان جامعيت قرآن و چگونگى انشعاب علوم از آن، ضمن پنج عنوان. اصل سوم: در ذکر الفاظى که ميان مفسران متداول است، ضمن هشت عنوان. اصل چهارم: در فوائد متفرقه که از معرفت آن چارهاى نيست، ضمن شش عنوان.
ابتداى تفسير، با فاتحة الکلام است، که در بحث استعاذه، فوائد آن، امر به آن و نکات ديگر مىباشد.
سوره حمد را با تفسير بسمله آغاز مى کند، که تک بيتى، مطلع بيان اوست، اقوال محققان را با تعبير« محققان مى گويند» نقل نموده، گزارشى از تفاسير مختلف با ذکر نام آنها مىدهد. تفاسيرى چون کشاف، کشف البيان، معالم التنزيل و طوالع التنوير، مدارک، فرايد، بحر الحقايق و کشف الحقايق، ابو الفتوح تفسير کبير، کشف الاسرار، تيسير نسفى، زادالمسير، تفسير امام ابو الليث و کتابهايى نظير تأويلات علم الهدى، احقاق، عين المعانى، بصائر، ينابيع و...
پس از آن به نقل اقوال فقهاى مذاهب در بسمله پرداخته به بحث فقهى مى پردازد، نظر حنفى، مالکى و... را نقل نموده با احاديثى از صحاح آن را ادامه مى دهد.
خواص فاتحه و تسميه آن از عناوينى است که به آنها توجه مىنمايد. نقل قول وى بسيار زياد است، از حقايق القرآن، کتاب الزينه، روضة الانس، رياض المتذکرين، بحر الحقايق، فتوحات شيخ اعظم، رساله تعرف فى معنى التکشف از سعد الحق حموى و... بياناتى را مطرح مى کند.
در فراز آيات پس از مباحث لفظى، مطالب خود را در قالب اشارات مطرح مى نمايد، مانند اشاره اول، اشاره دوم، اشاره سوم و... سپس تحت عنوان کلى« معانى فاتحة و حقايق آن» عمده مباحث مختلف را مطرح مى کند.
ويژگى هاى سبک تفسيرى
1- ذکر مآخذ مطالب مورد استفاده: در قديم ميان بسيارى از اهل علم اين رسم وجود داشته که مأخذ مطالب را ذکر نمى کرده اند.
2- کاربرد اشعار فارسى و عربى براى پرورش مطلب و در اين ميان اشعار مولوى رايج تر است.
3- کاربرد اصطلاحات صوفيه و عرفا، مانند صحو، سکر، وجد و...
4- کاربرد ضرب المثلهاى عربى و فارسى.
5- ريشه يابى لغات: در مورد تک تک کلمات سوره حمد ريشه يابى معنايى آمده است. امّا اين ريشه يابى و فقه اللغة شامل بحثهاى صرفا لغوى نمى شود بلکه همراه با نکات ادبى و با نثر ادبى مى باشد.
6- تأثير پذيرى از سبک خواجه عبد الله انصارى و ميبدى.
7- تقسيم بندى دقيق و تنظيم مطالب.
8- وجود دو سبک مختلف تفسيرى،( جامع و مختصر).
ويژگى هاى نثر
1- نثر مسجّع
2- کاربرد جناس
3- تتابع اضافات
4- تشبيه و استعاره
5- ايجاز در جمله بندى، اطناب در توضيح
6- هم آوايى حروف
7- حس آميزى
8- کاربرد تنوين فتح براى ساخت قيد
9- استفاده از فصل ربطى مستعمل
10- تطابق صفت و موصوف
چون کاشفى از برجسته ترين نثر نويسان نيمه دوم قرن نهم هجرى است و نثر او ساده، شيوا و شامل برخى وجوه تفسيرى است، مورد استقبال بسيار قرار گرفته در ميان مردم دست به دست مىگشته است. البته بعدها توسط زوارهاى( م حدود 950 هجرى) و ملا فتح الله کاشانى( م 988 هجرى) ممزوج به روايات اهل بيت( ع) و تبيين ديدگاههاى شيعى مىگردد. چون کاشفى در هرات ملازم علي شير نوايى و جامى بوده و اين کتاب را براى تقديم به امير تأليف نموده، اعتقادات شيعى خود را ابراز نکرده است، زيرا علي شير نوايى فردى بى نهايت متعصب بود و ارائه تفسيرى بر مذاق شيعه ممکن نبوده است.
آثار مفسر مجموعه آثار وى را مىتوان اينچنين تقسيم بندى نمود:
الف) تفسير به نامه اى:
1-« جواهر التفسير» هديه به امير عليشير نوايى، با عنوانهاى تفسير عروس و تفسير زهراوين( بقره و آل عمران)( البته ايندو عنوان بيشتر براى معرفى تفسير بوده است که بعدها در مورد اين تفسير استعمال شده و جزو نامگذارى دوران مفسر نبوده است.) نيز معرفى شده است.
2- مواهب عليه، تفسير مختصر کاشفى بوده و بدليل ناتمام ماندن جواهر التفسير، اقدام به تأليف آن نموده است و بدليل اهميتش، نسخه بردارى زيادى از آن شده است.
3- جامع الستين، تفسير سوره يوسف در 60 جلسه بوده است.
ب) حديث به نامهاى:
1- تحفة الصلوات
2- الرسالة العلية فى الاحاديث النبوية( به نام الاربعون حديثا و الاربعين فى الاحاديث الموعظه هم گفته اند.)
3- مصابيح القلوب،
4- شرح صحيفه سجادية
5- مرآة الصفا فى صفات المصطفى و...
3- مصابيح القلوب،
4- شرح صحيفه سجادية
5- مرآة الصفا فى صفات المصطفى و...
ج) ادبيات به نامهاى:
1- انوار سهيلى( ترجمهاى از کليله و دمنه)
2- بدايع الافکار فى صنايع الاشعار
3- مخزن الانشاء
4- صحيفه شاهى
5- اخلاق محسنى
6- شرح مثنوى( جواهر الاسرار و زواهر الانوار)
7- اللباب المعنوى فى انتخاب المثنوى
8- ديوان شعر فارسى
د) تاريخ و اجتماع به نام هاى:
1- روضة الشهدا( در مصائب امام حسين( ع))
2- روضة الصفا فى مقتل الحسين( ع)
3- فتوت نامه
4- ميامن الاکتساب فى قواعد الاحتساب
ه) علم حروف و اعداد و علوم غريبه با نام هاى:
1- اسرار قاسمى
2- تحفه عليه
3- آينه اسکندرى يا جام جم
4- المرصد الاسنى فى استخراج الاسماء الحسنى
5- اختيارات نجوم يا سبعه کاشفيه.
نسیم سحر دات آی آر
تعجیل در ظهور آقا امام زمان عج صلوات
