- نویسنده : نسیم سحر
- بازدید : 1644 مشاهده
- دسته بندی : قرآن , مفسران و قاریان ,
طبري(محمد بن جرير بن يزيد بن کثير بن غالب) صاحب تفسير جامع البيان
محل تولد: آمل مازندران
تاريخ تولد: 224 ق
تاریخ وفات: 310 ق
استادان: ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
شاگردان: ابو بکر بن کامل ، ابوبکر بن بالويه ، عبد العزيز بن محمد بن اسحاق طبرى ،
معرفي تفسير:
تفسير طبرى، يکى از قديمترين و جامعترين تفسيرهاى قرآن، اثر محمد بن جرير طبرى، مورخ و مفسر و فقيه نامور قرن سوم( 224 يا 225- 310) است. در خود اين تفسير عنوان آن ذکر نشده، اما طبرى در کتاب تاريخ خود( ج 1، ص 89) آن را جامع البيان عن تأويل آي القرآن ناميده و ياقوت حموى نيز در شرح احوال طبرى( ج 18، ص 44)، همين نام را آورده است .
طبرى تفسير خود را با بحثهاى مقدماتى آغاز کرده، سپس روايتهاى ناظر به نزول قرآن را بر هفت وجه آورده( ج 1، ص 9- 15) و به ايراداتى که در اين باب وجود دارد پاسخ گفته است( ج 1، ص 15- 20). وى تدوين قرآن را در دوره خلافت عثمان( 23- 35) مىداند( ج 1، ص 20- 22). طبرى پس از ذکر اخبارى در رد تفسير به رأى( ج 1، ص 26- 27)، تأويل مطلوب و مقبول قرآن را تنها منوط به وجود نصى از پيامبر مىداند( ج 1، ص 27) و ديدگاه کسانى را که تفسير قرآن را ناروا دانستهاند، رد کرده( ج 1، ص 29- 30) و دليل آن را تفسير صحابه از قرآن ذکر مىکند( ج 1، ص 31).
طبرى در نامگذارى سورهها شيوه واحدى ندارد, برخى سورهها را به نام مشهورشان آورده، ولى در مورد برخى ديگر از تعابيرى نظير« القول في السورة التى يذکر فيها البقرة» يا« تفسير السورة التى يذکر فيها يوسف عليه السلام» استفاده کرده است. وى در تفسير آيات، ابتدا آيه يا آياتى را با عنوان« القول في تأويل قوله تعالى» مىآورد و غالبا با جمله« يقول اللّه جلّ ثناؤه» سخن خود را شروع مىکند، سپس با نقل اقوال صحابه و تابعين، به تفسير آيات مىپردازد. سرانجام، پس از بررسى و توجيه اقوال، يا قول مرجح را برمىگزيند يا با اقامه دليل در رد اقوال گوناگون، نظر خويش را بيان مىدارد .
روش تفسير :
تفسير طبرى عمدتا بر مبناى مرويات تفسيرى از رسول اکرم و منقولات صحابه و تابعين، با ذکر سلسله سند کامل هر حديث، تدوين شده است. طبرى با وجود اينکه در ذکر اسناد و روات احاديث دقت مىکند( ربيع، ص 22)، غالبا به صحت و نقد سند اعتنايى ندارد, از اين رو، احاديث ضعيف السند و اسرائيليات در تفسير وى فراوان ديده مىشود و برخى از اين جهت بر وى خرده گرفته اند .
طبرى درباره قرائت هاى هفت گانه، نظر خاصى داشته و قرائت عبد اللّه بن عامر يحصبى، از قاريان هفت گانه، را جزء اين قرائتها نياورده و آن را تخطئه کرده است
تفسير طبرى را نبايد صرفا تفسيرى روايى دانست, زيرا طبرى به مسائل و مباحث کلامى نيز توجه داشته و نظريات خود را در قالب گردآورى و نقل احاديثى دالّ بر موضع کلامى خود بيان کرده است. وى کمتر به نقد مستقيم نظريات گروههاى مخالف پرداخته است. از مجموعه آراى کلامى موجود در تفسير طبرى مىتوان به اين موارد اشاره کرد: وى در تفسير آيه 172 سوره اعراف( ج 6، ص 75- 81) روايات فراوانى نقل کرده که اغلب جبرانگارانهاند. در برخى موارد، طبرى تأويل تنزيهى آيه را رد کرده و تفسيرى کاملا تشبيهى از آيه به دست داده است. از اين موارد مىتوان به تفسير کلمه« کرسى» در آيه 255 سوره بقره( ج 3، ص 7- 8) و کلمه« موازين» در آيه 8 سوره اعراف( ج 8، ص 91- 92) اشاره کرد. طبرى در تأويل آيات متشابه، اغلب تفسيرى تشبيهى از آنها ارائه مىکند( ج 29، ص 37- 38).
طبرى روايات اندکى نيز به نقل از اهل بيت آورده است. از جمله، خبرى است به نقل از امام باقر عليه السلام در شأن نزول آيه برائت( توبه: 1)، که طبق آن به پيامبر وحى مىشود که آيه را بايد خود او يا يک تن از تبار او ابلاغ کند و از اين رو على عليه السلام مأمور ابلاغ آيه مىشود( ج 10، ص 47, نيز- برائت، سوره).
وجود اسرائيليات در تفسير طبرى، چنانکه گفته شد، انتقادهايى را برانگيخته است. شيخ محمد عبده، طبرى را به جنون حديثى متهم کرده, زيرا هر حديثى را، اگر چه ناسازگار با عقل، نقل کرده است. عبده در ذيل آيه بشارت ولادت يحيى به حضرت زکريا( آل عمران: 39- 40) با اشاره به مطلب طبرى مىگويد که اگر کسى فقط همين روايت را نقل کند که زکريا وحى ملائکه را با نداى شيطانى اشتباه گرفت، در جرح او کافى است( رشيد رضا، ج 3، ص 298- 299). آمال محمد عبد الرحمان ربيع برخى از اسرائيليات تفسير طبرى را با نقلهاى مشابه در منابع عبرى، در کتاب الإسرائيليات فى تفسير الطبرى( قاهره 1422) بررسى و تطبيق کرده است. شيخ طوسى نيز در مقدمه التبيان( ج 1، ص 1) به افراط طبرى در تفصيل مطالب اشاره کرده و آن را نقص کار او دانسته است. با اينهمه، از آنجا که طبرى از منابع فراوان تفسيرى پيش از خود بهره برده است که بيشتر آنها در دست نيست و بر مبناى تفسير او مىتوان برخى از آنها را بازسازى کرد، کار وى ارزشمند است. اين ويژگى، ثمره نقل وسيع و امانتدارانه طبرى از روايات و اقوال تفسيرى پيشينيان است.
آثار مفسر:
1-کتاب اختلاف الفقهاء( آراء فقهاى اربعه)
2- تاريخ طبرى
3- تفسير طبرى
4- کتاب صريح السنة
آثار خطى موجود در کتابخانهها
1- کتاب تهذيب الآثار
2- کتاب حديث الهيمان
3- کتاب رسالة البصير في معالم الدين
4- کتاب العقيدة
5- کتاب القراءات
آثار ناپديد شده طبرى :
1- کتاب اختلاف علماء الامصار فى احکام شرايع الاسلام
2- کتاب اختيار من اقاويل الفقهاء
3- کتاب آداب القضاة و المحاضر و السجلات
4- کتاب آداب المناسک
5- کتاب الآدر فى الاصول
6- کتاب الاعتذار
7- کتاب امهات الاولاد
8- کتاب آداب النفوس
9- کتاب بسيط القول فى احکام شرايع الاسلام
10- کتاب البيان عن اصول الاحکام
11- کتاب الخفيف فى احکام شرايع الاسلام( مختصر کتاب اللطيف)
12- کتاب الدلالة على النبوة
13- کتاب ذيل المذيل( تاريخ الرجال المسمى بذيل المذيل)
14- کتاب الرد على ابن عبد الحکم فى ردّه على مالک
15- کتاب الرد على ذى الاسفار
16- کتاب الزکاة
17- کتاب الشّرب
18- کتاب الشروط او کتاب امثلة العدول
19- کتاب الشهادات
20- کتاب الصلاة
21- کتاب طرق الحديث
22- کتاب الطهارة
23- کتاب عبارة الرؤيا
24- کتاب العدد و التنزيل
25- کتاب الفتوى
26- کتاب فضائل ابى بکر و عمر
27- کتاب فضائل العباس
28- کتاب فضائل على بن أبيطالب« عليه السلام»
29- کتاب اللباس
30- کتاب اللطيف فى احکام شرايع الاسلام
31- کتاب مختصر الفرائض
32- کتاب فردوس الحکمة
33- کتاب فى القياس
34- کتاب مختصر مناسک الحج
35- کتاب مراتب العلماء
36- کتاب المسترشد
37- کتاب مسند ابن عباس
38- کتاب المسند المجرد
39- کتاب الموجز فى الاصول
40- کتاب الوصايا
41- کتاب الوقف
آثار منسوب به طبرى :
1-کتاب تاريخ صنعاء
2- کتاب بشارة المصطفى( فى سبة عشر جزءا)
3- کتاب حديث الطير
4- کتاب الرد على الحرقوصية
5- کتاب الرمى بالنشاب
نسیم سحر دات آی آر
تعجیل در ظهور آقا امام زمان عج صلوات
