نسیم سحر

مفهوم های تربیت(سلسه مباحث تربیت در قرآن)

تربیت درلغت:

در کتاب های لغت برای تربیت دو ریشه ذکر کرده اند :

1:بعضی ها گفته اند تربیت از ربو است وبه معنی رشد وزیادی ،چنان که لسان العرب می آورد: .(محمد بن مكرم‏ بن منظور،  لسان العرب، ج‏14، ص: 30)

2:اگر از ربب یارب باشد به معنای مالک و مدیر می آید.لسان العرب می آورد: (رب) در لغت اطلاق می شود بر مالک و مدبر و مربی و پایدار و نعمت بخش. (همان، ج‏1، ص: 400)

 مجمع البحرین نیز تربیت را از ماده  {ربب}می آورد: رب بر آقا و مولا همچنین وبرمربی و تمام کننده و نعمت بخش و هم نشین اطلاق می شود. رب اگر تنها استعمال شود ، فقط بر خدای متعال اطلاق می گردد.(فخر الدين بن محمدطریحی،مجمع البحرين، ج‏2، ص: 64)

مفردات رب را به معنای صیرورت و دگرگونی می گیرد ، یعنی شی در حال دگرگونی است تا به حد رشد وکمال برسد.(راغب اصفهانی،المفردات في غريب القرآن، ص: 336)

یعنی شی به وسیله تربیت به مراحل کمال می رسد.

التحقیق در مقام جمع دو قول می فرماید: اصل واحد در ماده تربیت :رشد همراه با زیادی به معنای اینکه شی در ذات خودش رشد می کند ، سپس زیادی واضافه حاصل می گردد.(حسن مصطفوی ،التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج‏4، ص: 35)

به هر حال واژگان تربیت اگر از ربو اشتقاق یافته ،معنا و مفهومش تنها فزونی ورشد کمی و پرورش جسمانی نیست، بلکه فزونی وزیادتی هر شی مناسب با همان شی است ودر مورد انسان معنای مناسب ، پروریدن به معنای عام است.(بهروز رفیعی زیر نظر علی رضا اعرافی ،ارای دانشمندان ج3ص90)

تربیت در اصطلاح:

متفکرین و دانشمندان علوم تربیتی برای تربیت تعریف های گوناگونی ارایه داده اند . به نظر می رسد دلیل این اختلاف ها مبانی و یا اصول و اهداف آن ها باشد  بهترین تعریف تعریفی است که دارای جامعیت و مانعیت باشد. برخی گفته اند دلیل این اختلاف ها این است که ،هرکس از تربیت آن گونه که مایل به فهم آن است دفاع می کند و تعریفش از تربیت نیز مسبوق به چنین تمایلی است(محمد بهشتی ،مبانی تعلیم وتربیت از منظر قرآن ص33).بعضی از متفکرین نیز ناامید ازتعریف تربیت شده اند. اکثر تعاریف مطرح شده ،تربیت را به معنای رشد طبیعی وتدریجی وبه فعلیت رساندن استعدادهای متربی دانسته اند(بهروز رفیعی زیر نظر علی رضا اعرافی ، ارای دانشمندان مسلمان، ج3ص90).

مشکل عمده این تعاریف ،عدم  جامعیت لازم و عدم توجه به اهداف تربیتی است. به نظر ما بهترین تعریفی که برای تربیت شده است  و دارای جامعیت لازم است این تعریف می باشد: تربیت در اصطلاح به معنی برانگیختن و فراهم آوردن موجبات رشد و پرورش و شکوفایی تمامی استعدادها ، توانایی ها و قابلیت های انسان به منظور رسیدن به کمال وسعادت مطلوب .(محمد بهشتی ،مبانی تربیت از دید گاه قران ص35)در این تعریف، اشاره به تربیت پذیری و تربیت ویژه (مقصود انسان) و هدف از تربیت (کمال وسعادت) و برنامه تربیتی شده است.

نسیم سحر دات آی آر