- نویسنده : نسیم سحر
- بازدید : 1491 مشاهده
- دسته بندی : قرآن , مفسران و قاریان ,
محمد بن مسعود عياشي (محمد بن مسعود بن محمد بن عياشى سمرقندى کوفى )صاحب تفسير عَيّاشى
محل تولد: سمرقند
تاريخ تولد: در حدود 260 ق
تاریخ وفات: 320 ق
استادان: ????????????????????
شاگردان: ابو عمرو محمد بن عمر بن عبد العزيز و شيخ مفيد بسياري از شاگردان او که نامشان به طور خاص ذکر نشده است .
معرفي تفسير:
از تفسيرهاى کهن امامى متعلق به عصر غيبت صغرا( 260- 329)، تأليف ابو نصر محمد بن مسعود عيّاشى. در تفسير عيّاشى، همچون ديگر آثار اماميه اين دوره، جنبه روايى غالب است, با اين حال، به دليل توجه مؤلف به آيات الاحکام، ويژگى فقهى اين تفسير بيشتر از ديگر تفاسير کهن اماميه، همچون تفسير فرات کوفى و تفسير على بن ابراهيم قمى است.
روش تفسير :
عيّاشى نخست در مقدمه اى کوتاه به ذکر احاديثى در فضيلت قرآن کريم، ترک روايت احاديث مخالف با قرآن، مطالب مذکور در قرآن و لزوم مراجعه به ائمه اطهار عليهم السلام براى فهم و تفسير قرآن، پرداخته است( همان، ج 1، ص 74- 97). سپس آياتى را تفسير کرده که در آنها رواياتى از ائمه عليهم السلام درباره اعتقادات و آموزههاى شيعى- بويژه در فضائل اهل بيت عليهم السلام و منقصت دشمنان ايشان- رسيده است. بيشتر اين روايات از امام باقر و امام صادق عليهما السلام نقل شده است. رجال شناسان امامى، با وجود ستودن عيّاشى، گفتهاند که وى از افراد ضعيف روايت مى کرده است .
در تفسير عيّاشى، علاوه بر مطالب تفسيرى و فقهى، به مسائل کلامى نيز پرداخته شده است, مثلا عيّاشى در بحث از جبر و تفويض، رواياتى دالّ بر رد هر دو نظريه جبر و تفويض آورده و نظرى موافق با« امر بين أمرين» ارائه کرده است( ج 2، ص 140- 141). عيّاشى رواياتى درباره فرقههاى شيعى و ديگر فرق، از جمله واقفه و خوارج و عِجليّه و قَدَريه، آورده است .
متن موجود تفسير عيّاشى نوشته اى مرسل است که در آن اسناد احاديث ذکر نشده است و تفسير قرآن کريم را از ابتدا تا سوره کهف در بر دارد، اما بر اساس مطالبى که از اين تفسير در آثار دوره هاى بعدى آمده، احتمالا در اصل شامل تمامى قرآن بوده است. نوشته موجود ظاهرا اندکى پس از وفات مؤلف تدوين يافته است. تدوين کننده، بنابر گزارش خود وى اسناد را حذف کرده تا در فرصتى مناسب، اين متن را نزد کسى که آن را به طريق سماع يا اجازه از مؤلف يا احتمالا از شاگردان وى به دست آورده، برخواند( همان، ج 1، ص 73, درباره انتقاد محمد باقر مجلسى از اين کار ج 1، ص 28). حاکم حَسکانى در شواهد التنزيل از متن مسنَد تفسير استفاده کرده است و گويا متن مسند تفسير تا زمان ابن طاووس( متوفى 664) در دست بوده است . از مقايسه روايات دالّ بر وقوع تحريف در قرآن کريم در تفسير عيّاشى با نسخه خطى قِرائات احمد بن محمد سَيارى، بر مىآيد که اين اثر منبع عيّاشى در نقل روايات بوده است ، حال آنکه رجال شناسان امامى روايات منقول از سيارى را بسيار ضعيف دانسته و در مسائل فقهى به آنها بىاعتنا بوده اند( خوئى، ج 2، ص 282- 284). براساس مطالب مشابه در تفسير عيّاشى و تفسير على بن ابراهيم قمى، احتمالا اين دو اثر منابع مشترکى داشته اند .از جمله تفسير جابر بن يزيد جُعفى( متوفى 128) که عيّاشى روايات فراوانى از آن نقل کرده است. تفسير ابو الجارود زياد بن مُنذر نيز از منابع مشترک اين دو بوده است، گو اينکه بخشهاى منقول از تفسير مذکور در دو اثر همانند نيست و هر يک از آنان از بخشهاى مختلف آن استفاده کرده اند. نصوص بر جا مانده از تفسير عيّاشى در شواهد التنزيل نيز حاکى از آن است که عيّاشى از برخى منابع تفسيرى اهل سنّت استفاده کرده است.
آثار مفسر از جمله تأليفات وى مى توان به اين کتاب ها اشاره کرد:
1- کتاب التفسير
2- المعاريض
3- کتاب الشعر
4- الأنبياء و الأولياء
5- سيرة أبي بکر
6- سيرة عمر
7- سيرة عثمان
8- مکة و الحرام
9- الصلوة
10- الطهارة
11- مختصر الصلوة
12- مختصر الحيض
13- الجنائز
14- مختصر الجنائز
15- المناسک
16- العالم و المتعلم
17- الدعوات
18- الزکاة
19- الأشربة
20- حد الشار الأضاحى
تعجیل در ظهور آقا امام زمان عج صلوات
