- نویسنده : نسیم سحر
- بازدید : 1694 مشاهده
- دسته بندی : قرآن , مفسران و قاریان ,
محمد عزة دروزة صاحب التفسير الحديث
محل تولد: نابلس
تاريخ تولد: 1305 ق
تاریخ وفات: 1400 ق
استادان: مجموع دانش او حاصل تلاشهاى شخصى وى است .
شاگردان: ????????????????
معرفي تفسير:
التفسير الحديث شيوهاى عقلى، اجتهادى با رويکرد اجتماعى دارد و سعى نموده تعصب مذهبى را نمايان نکند، از اين روى در رديف تفاسيرى که در صدد تقريب بين المذاهب باشند، قرار مى گيرد.
روش تفسير :
شيوه کار در الحديث را با استفاده از مقدمه آن در موارد زير مى توان بيان کرد:
1- تقسيم دسته آيات به جمله هاى تام و گويا که بتوان از جهت معنا و نظم و سياق به آنها پرداخت، گاهى اين جمله تام، يک آيه، چند آيه يا سلسله اى از آيات مى باشد.
2- شرح مختصر کلمات و تعابير غريب و غير معروف، بدون تعمّق لغوى، نحوى و بلاغى مگر در موارد ضرورى.
3- شرح اجمالى مولوى جمله با بيانى واضح. و ارزيابى موضوعات مختلف آن و پرداختن به موضوعات مهم.
4- اشاره مختصر به نزول آيات يا رواياتى که در صدد اين معنا هستند و بيان روايات و اقوال.
5- روشن نمودن احکام، مبادى، اهداف، توجيهات، احکام شرعى، اخلاقى، اجتماعى و توجه به مقتضيات پيشرفت تمدن ها و مفاهيم بشرى که نکته اى اساسى در تفسير الحديث محسوب مى گردد.
6- روشن نمودن بخش هايى از سيره نبوى و تاريخ و جو نزول قرآن که در تبيين مقاصد قرآن و فهم آن کمک شايانى دارد.
7- تنبيه بر قصص، مشاهد حيات اخروى، جن، ملائکه، تکوين، مشاهد طبيعى، وعد و وعيد و مثل ها و... که در تبيين مبادى قرآنى و محکمات آن نقش دارد.
8- اهتمام به بيان ارتباط آيات و فصول سورهها و عطف جملههاى قرآنى بر همديگر از جهت موضوع و سياق براى واضح نمودن دلالتها، نشان دادن نظم قرآنى و ارتباط موضوعى آنها در برابر ديدگاهى که قائل به ارتباط و انسجام آيات، سورهها و فصول آنها نمى باشد.
9- کمک از الفاظ، ترکيب ها و جمل قرآن در جهت تفسير، شرح، بيان سياق، تأويل، بيان دلالتها، بيان اهداف و... زيرا آيات قرآن داراى مطلق و مفيد، مجمل و مبين و عام و خاص مى باشند، در مرحله بعد براى اين منظور از روايات و اقوال مفسرين استفاده مى نمايد.
10- ارجاع برخى مطالب به کتاب« القرآن المجيد» از بحثهاى علوم قرآنى مفسر، براى جلوگيرى از تکرار و تطويل.
11- بيان مطالب با روشى آسان و روان و اجتناب از بکار بردن الفاظ غريب و دشوار.
12- سعى شده، کلمات، مدلولها و موضوعات مهمى که تکرار شده، در اولين محل مطرح شدن، توضيح داده شود و بقيه موارد را به آنجا ارجاع داده شود.
13- بيان مقدمه و معرفى مختصر از سورهها قبل از آغاز تفسير، که شامل وصف سوره، محتويات، مهمترين مطالبى که در آن مطرح شده و آن را از بقيه ممتاز مىنمايد، بيان مطالبى که جايگاه ترتيب نزولى و ترتيب مصحفى( قرآنى) آن را اثبات نمايد، مشخص نمودن آيات مکى در سورههاى مدنى و آيات مدنى در سوره هاى مکى، طبق روايات موجود و عنوان بندى موضوعات و مطالب مهم که در تفسير آمده است.
14- تنظيم اين تفسير، بر اساس ترتيب نزول انجام گرفته زيرا مفسر معتقد است با اهداف اوليه که فهم و درک بهتر قرآن است، سازگارى بيشترى دارد و پىگيرى سيره پيامبر اکرم« ص» را قدم به قدم ممکن مىسازد و نيز کيفيت مراحل تنزيل و تطور انديشه قرآنى را واضحتر بيان مى دارد و خواننده را با جوّ نزول قرآن و شرايط مختلف پيرامون آن و مناسبتهاى گوناگون آشنا نموده او را به حکمت تنزيل نزديک تر مى نمايد.
15- مفسر از آن جهت که بر ترتيب نزول، آيات را مورد بررسى قرار مى دهد، بسيار اتفاق مىافتد که تفسير، شکل و رسم موضوعى به خود مى گيرد، در نتيجه بيان تاريخ نزول آيات نيز اهميت ويژهاى پيدا مى کند.
16- ايشان با تفسير علمى آيات قرآن سخت مخالف است، و معتقد است که شأن و مرتبت و اهداف قرآن بالاتر از اين است که بخواهيم آيات آن را با فرضيه هاى علمى منطبق گردانيم.
17- وى از اسرائيليات در تفسير پرهيز مى کند و ضعف آنها را يادآورى نموده بر مفسرانى که اينگونه روايات را نقل مى کنند، خرده مى گيرد.
18- مسائل فقهى به تفصيل در تفسير محمد عزت دروزة آمده و ايشان دلايل فقيهان را همراه با بيان اسرار احکام و شواهدى از روايات فقهى و آراى مذاهب مى آورد.
19- در ترتيب سوره ها ملاک مفسر ترتيبى است که در مصحف خطاط قدروغلى رعايت شده است.( البته با مقدارى تغيير که با مستندات در محل خود بيان شده است) به جهت اينکه زير نظر گروهى از متخصصين فن بوده است، در مقدمه آن مصحف آمده است که بر اساس روايت حفص بن سليمان از عاصم مىباشد و هجاء آن نيز بر اساس رسم الخط مصاحف عثمانى است. مفسر در اختلاف مصاحف به روايت مروى توسط شيخ ابو عمرو دانى و ابو سليمان بن نجاح تکيه نموده است. ايشان در اين باره از کتب« مور الظمان» از استاد محمد بن محمد اموى الشريشى مشهور به خراز و شرح آن توسط شيخ بن الواحد بن عاشر انصارى اندلمى و کتاب« الطرز على ضبط الخراز» تنيسى و کتاب« ناظمة الزهر» شاطبى و شرح آن از ابو عبيد رضوان مخللاتى و کتاب ابو القاسم عمر بن محمد بن عبد الکافى و« تحقيق البيان» شيخ محمد متولى و کتب قراءات و تفسير استفاده نموده است.
محمد عزة دروزه از منابع متعدد متنوعى در تفسير، احاديث، لغت، مباحث تاريخى، لغت و... استفاده نموده است. برخى مصادر تفسيرى ايشان از اين قرارند: تفاسير طبرى، بغوى، ابن کثير، خازن، مجمع البيان، کشاف، قاسمى، نيشابورى، نسفى، آلوسى و المنار
1- تقسيم دسته آيات به جمله هاى تام و گويا که بتوان از جهت معنا و نظم و سياق به آنها پرداخت، گاهى اين جمله تام، يک آيه، چند آيه يا سلسله اى از آيات مى باشد.
2- شرح مختصر کلمات و تعابير غريب و غير معروف، بدون تعمّق لغوى، نحوى و بلاغى مگر در موارد ضرورى.
3- شرح اجمالى مولوى جمله با بيانى واضح. و ارزيابى موضوعات مختلف آن و پرداختن به موضوعات مهم.
4- اشاره مختصر به نزول آيات يا رواياتى که در صدد اين معنا هستند و بيان روايات و اقوال.
5- روشن نمودن احکام، مبادى، اهداف، توجيهات، احکام شرعى، اخلاقى، اجتماعى و توجه به مقتضيات پيشرفت تمدن ها و مفاهيم بشرى که نکته اى اساسى در تفسير الحديث محسوب مى گردد.
6- روشن نمودن بخش هايى از سيره نبوى و تاريخ و جو نزول قرآن که در تبيين مقاصد قرآن و فهم آن کمک شايانى دارد.
7- تنبيه بر قصص، مشاهد حيات اخروى، جن، ملائکه، تکوين، مشاهد طبيعى، وعد و وعيد و مثل ها و... که در تبيين مبادى قرآنى و محکمات آن نقش دارد.
8- اهتمام به بيان ارتباط آيات و فصول سورهها و عطف جملههاى قرآنى بر همديگر از جهت موضوع و سياق براى واضح نمودن دلالتها، نشان دادن نظم قرآنى و ارتباط موضوعى آنها در برابر ديدگاهى که قائل به ارتباط و انسجام آيات، سورهها و فصول آنها نمى باشد.
9- کمک از الفاظ، ترکيب ها و جمل قرآن در جهت تفسير، شرح، بيان سياق، تأويل، بيان دلالتها، بيان اهداف و... زيرا آيات قرآن داراى مطلق و مفيد، مجمل و مبين و عام و خاص مى باشند، در مرحله بعد براى اين منظور از روايات و اقوال مفسرين استفاده مى نمايد.
10- ارجاع برخى مطالب به کتاب« القرآن المجيد» از بحثهاى علوم قرآنى مفسر، براى جلوگيرى از تکرار و تطويل.
11- بيان مطالب با روشى آسان و روان و اجتناب از بکار بردن الفاظ غريب و دشوار.
12- سعى شده، کلمات، مدلولها و موضوعات مهمى که تکرار شده، در اولين محل مطرح شدن، توضيح داده شود و بقيه موارد را به آنجا ارجاع داده شود.
13- بيان مقدمه و معرفى مختصر از سورهها قبل از آغاز تفسير، که شامل وصف سوره، محتويات، مهمترين مطالبى که در آن مطرح شده و آن را از بقيه ممتاز مىنمايد، بيان مطالبى که جايگاه ترتيب نزولى و ترتيب مصحفى( قرآنى) آن را اثبات نمايد، مشخص نمودن آيات مکى در سورههاى مدنى و آيات مدنى در سوره هاى مکى، طبق روايات موجود و عنوان بندى موضوعات و مطالب مهم که در تفسير آمده است.
14- تنظيم اين تفسير، بر اساس ترتيب نزول انجام گرفته زيرا مفسر معتقد است با اهداف اوليه که فهم و درک بهتر قرآن است، سازگارى بيشترى دارد و پىگيرى سيره پيامبر اکرم« ص» را قدم به قدم ممکن مىسازد و نيز کيفيت مراحل تنزيل و تطور انديشه قرآنى را واضحتر بيان مى دارد و خواننده را با جوّ نزول قرآن و شرايط مختلف پيرامون آن و مناسبتهاى گوناگون آشنا نموده او را به حکمت تنزيل نزديک تر مى نمايد.
15- مفسر از آن جهت که بر ترتيب نزول، آيات را مورد بررسى قرار مى دهد، بسيار اتفاق مىافتد که تفسير، شکل و رسم موضوعى به خود مى گيرد، در نتيجه بيان تاريخ نزول آيات نيز اهميت ويژهاى پيدا مى کند.
16- ايشان با تفسير علمى آيات قرآن سخت مخالف است، و معتقد است که شأن و مرتبت و اهداف قرآن بالاتر از اين است که بخواهيم آيات آن را با فرضيه هاى علمى منطبق گردانيم.
17- وى از اسرائيليات در تفسير پرهيز مى کند و ضعف آنها را يادآورى نموده بر مفسرانى که اينگونه روايات را نقل مى کنند، خرده مى گيرد.
18- مسائل فقهى به تفصيل در تفسير محمد عزت دروزة آمده و ايشان دلايل فقيهان را همراه با بيان اسرار احکام و شواهدى از روايات فقهى و آراى مذاهب مى آورد.
19- در ترتيب سوره ها ملاک مفسر ترتيبى است که در مصحف خطاط قدروغلى رعايت شده است.( البته با مقدارى تغيير که با مستندات در محل خود بيان شده است) به جهت اينکه زير نظر گروهى از متخصصين فن بوده است، در مقدمه آن مصحف آمده است که بر اساس روايت حفص بن سليمان از عاصم مىباشد و هجاء آن نيز بر اساس رسم الخط مصاحف عثمانى است. مفسر در اختلاف مصاحف به روايت مروى توسط شيخ ابو عمرو دانى و ابو سليمان بن نجاح تکيه نموده است. ايشان در اين باره از کتب« مور الظمان» از استاد محمد بن محمد اموى الشريشى مشهور به خراز و شرح آن توسط شيخ بن الواحد بن عاشر انصارى اندلمى و کتاب« الطرز على ضبط الخراز» تنيسى و کتاب« ناظمة الزهر» شاطبى و شرح آن از ابو عبيد رضوان مخللاتى و کتاب ابو القاسم عمر بن محمد بن عبد الکافى و« تحقيق البيان» شيخ محمد متولى و کتب قراءات و تفسير استفاده نموده است.
محمد عزة دروزه از منابع متعدد متنوعى در تفسير، احاديث، لغت، مباحث تاريخى، لغت و... استفاده نموده است. برخى مصادر تفسيرى ايشان از اين قرارند: تفاسير طبرى، بغوى، ابن کثير، خازن، مجمع البيان، کشاف، قاسمى، نيشابورى، نسفى، آلوسى و المنار
آثار مفسر:
از وى علاوه بر تفسير الحديث آثار قرآنى ديگرى نيز به جاى مانده است، که شامل موارد ذيل مى گردد:
1- عصر النبى« ص» و بيئته قبل البعثه من القرآن
2- سيرة النبى« ص» من القرآن
3- الدستور القرآنى في شؤون الحياة السياسية و الجهادية
4- القرآن المجيد( که مقدمه اى براى تفسير مى باشد و مسائل علوم قرآنى را مطرح نموده است.)
5- تاريخ بني اسرائيل من القرآن
6- القرآن و المرأة
7- القرآن و الانسان الاجتماعى
8- القرآن و الضمان الاجتماعى
9- القرآن و الملحدون
10- تاريخ الجنس العربى فى الاسلام تحت راية النبى« ص».
2- سيرة النبى« ص» من القرآن
3- الدستور القرآنى في شؤون الحياة السياسية و الجهادية
4- القرآن المجيد( که مقدمه اى براى تفسير مى باشد و مسائل علوم قرآنى را مطرح نموده است.)
5- تاريخ بني اسرائيل من القرآن
6- القرآن و المرأة
7- القرآن و الانسان الاجتماعى
8- القرآن و الضمان الاجتماعى
9- القرآن و الملحدون
10- تاريخ الجنس العربى فى الاسلام تحت راية النبى« ص».
نسیم سحر دات آی آر
تعجیل در ظهور آقا امام زمان عج صلوات
