ابن قيم جوزى (شيخ شمس الدين، ابو عبد الله محمد بن ابى بکر بن ايوب) صاحب تفسير القرآن الکريم
یکشنبه 28 تیر 1394
- نویسنده : نسیم سحر
- بازدید : 1417 مشاهده
- دسته بندی : قرآن , مفسران و قاریان ,
ابن قيم جوزى (شيخ شمس الدين، ابو عبد الله محمد بن ابى بکر بن ايوب) صاحب تفسير القرآن الکريم
محل تولد: جوزيه
تاريخ تولد: 691 ق – 1292 م
تاریخ وفات: 751 ق – 1350 م
استادان: ابن قيم در نزد دانشمندان زيادى چون شهاب نابلسى، تقى الدين سليمان، ابو بکر بن عبد الدائم، عيسى مطعم، اسماعيل بن مکتوم، فاطمة بنت جوهر دانش آموخت، ادبيات را نزد ابو الفتح بعلى و مجد الدين تونسى و فقه و اصول را از صفى الدين هندى و ابن تيمية و اسماعيل بن محمد حرانى فرا گرفت. ولى بيشترين تأثير را در آراى فقهى و کلامى از ابن تيمية پذيرفت. چنانکه در 21 سالگى هنگام بازگشت ابن تيميه از مصر تا پايان عمر به مدت 16 سال ملازمش بود. و به دفاع از نظريات او مى پرداخت .
شاگردان: عبد الرحمن بن رجب بغدادى، اسماعيل بن عمر بن کثير( ابن کثير مفسر)، محمد بن عبد القادر محى الدين نابلسى و فرزندانش ابراهيم و شرف الدين عبد الله از مشهورترين شاگردان او هستند. حلقه درسى او از 743 ق رسميت و عموميت يافت، و نيز عدهاى از حنبليان پيرو ابن تيمية براى روشن نمودن برخى از فتاواى وى نزد او مى رفته اند. با همه مخالفت هايى که با ابن قيم به واسطه افکار و فتواهاى فقهيش مى شد، تا آخر عمر از کوشش و تلاش بى فقه علمى باز نماند.
معرفي تفسير:
« تفسير القرآن الکريم» معروف به« تفسير ابن قيم» مجموعه اى از آثار قرآنى ايشان است. ابن قيم خود تفسير کامل و مستقل ننوشته بلکه بر چند سوره قرآن و بسيارى از آيات تفسيرهاى کوتاه و بلندى نوشته است، از جمله بر سوره« فاتحه» که آن را در آغاز مدارج السالکين گنجانده است، سوره« کافرون» را نيز تفسير نموده و بر« معوذتين» نيز تفسيرهايى نوشته است که گويا ضبط صفدى به صورت« الرسالة الشافية فى اسرار المعوذتين» اشاره به همين تفسير او دارد. اين تفسير بارها در بمبئى( 1955 م)، بيروت( 1968 م)، مصر و نيز مکه به چاپ رسيده است.آراى تفسيرى ابن قيّم نخستين بار توسط محمد اويس ندوى هندى، از سلفيان شبه قاره، به طور ناقص جمع آورى گرديد که به« تفسير القيّم» نامبردار شد. تا اينکه يسرى السيد محمد، به طور جامع به گردآورى نظريات تفسيرى ابن قيم پرداخت.
به اين ترتيب، بديهى است که نظريات تفسيرى ابن قيم همه سوره هاى قرآن کريم را به طور کامل در بر نمى گيرد و همه آيه هاى سوره ها را شامل نيست. چنانکه مجموعه سيد محمد 109 سوره را در خود جاى داده و درباره سوره هاى مبارکه قدر، قارعه، فيل، قريش و کوثر چيزى در آن نيامده است.
روش تفسير :
شيوه ابن قيم در تفسير آيات، تشريحى، تحليلى، ساده و قابل فهم است. وى آيات قرآن و سنت نبوى را دو منبع اساسى در تفسير کلام الهى مى داند و چون ديگر سلفيان سخت به اين باور پايبند است. از خصوصيات ديگر روش ابن قيم نقل و نقد اقوال مفسرين از صحابه و تابعين و غير آنهاست. ابن مسعود، ابن عباس، ابى بن کعب، مجاهد، محمد بن اسحاق، عکرمه، حسن بصرى، سدى، سعيد بن جبير، ضحاک، کلبى، ربيع بن انس، قتاده و مقاتل بن سليمان از جمله مفسرانى هستند که از آنها نقل مى نمايد. اقوال زمخشرى را نيز مورد توجه دارد و گاه نقد مىنمايد مانند ص 136 تشريح مطالب از ديگر نکات تفسير ابن قيم است، از اين جهت بحث هاى موضوعى را مطرح مى کنند و وجوه و شقوق مختلف آنها را بيان مىدارد، مانند بحث هدايت، ص 40 توحيد ص 28 و عبوديت و... که با تعبير« فصل» متعرض آنها مىگردد. ايشان از آيات قرآن جهت مطرح نمودن مباحث کلامى، بهره گيرى فراوانى دارد به عنوان نمونه در تفسير سوره حمد بحث نبوت، و توحيد را در وجوه مختلف و مواضع گوناگون بيان مى کند.
اشاره به عقايد فرقه هاى اسلامى از ديگر وجوه تفسير ابن قيم است، بعنوان نمونه در تفسير سوره حمد، از آيات براى رد بر جبريه، رافضه، قائلين به قدم عالم، منکران نبوت و... بهره مى گيرد، عقايد معتزله، اشاعره، جهيه، قدريه، و افرادى مانند ابن سينا، خواجه نصير و... را مطرح و نقد مىنمايد، مانند صفحه 190.
اقوال ابن تيميه براى او مهم و قابل توجه است و هر از گاهى در صدد بيان آن بر مى آيد مانند ص 22.
بيان حکم و اسرار آيات را نيز توجه دارد مانند ص 147.
مباحث لغوى و زبانى نيز در آراى تفسيرى ابن قيم جايگاهى ويژه دارد. چنانکه معتقد است هيچ لفظى در قرآن کريم مهمل گذاشته نشده است و بايد ادبيات، نحو و لغت در تبيين مفردات قرآن کريم به خدمت گرفته شود. معانى لغوى را از زهرى، ابن انبارى، زجاج و ديگران نقل مى کند و از شعر عربى براى استشهاد بر معناى لغوى استفاده مى نمايد و البته در روش استفاده از آيات ديگر قرآن براى تفسير فرازها و آيات حتى در بخش لغت، تلاش فراوانى دارد.
در بحث هاى نحوى از سيبويه ص 206، بصريون و کوفيون نقل و استفاده مى نمايد.
با وجود بحثهاى تحليلى و گسترده از اختلاف قرائت ص 226 و بيان وجوه آن و ذکر شأن نزول ص 185( البته در موارد اندک) غفلت نورزيده و به آن اهميت مى دهد.
ابن قيم به سبب تأليف جداگانه در امثال قرآن، در اين تفسير نيز به طور تشريحى به حکم و امثال مى پردازد و در جهت تبيين جهت هاى مختلف آن تلاش دارد. مانند ص 123. و در نهايت متذکر مى شوم که ابن قيم چون استاد خويش ابن تيميه در پذيرش احاديث بسيار سختگير است و از اسرائيليات و احاديث موضوع در تفسير قرآن به شدت پرهيز کرده است.
آثار:
مفسر در شمار نوشته هاى ابن قيم چنانکه معاصران او و نيز متأخران نشان داده اند، اختلاف است، سخاوى 52 اثر او را بر شمرده، معاصران نيز دهها اثر بر آن افزوده اند. در نوشتههاى او آثار فقهى، اصولى نحوى، قرآنى( التبيان فى اقسام القرآن، الامثال فى القرآن، تفسير...) نوشته هايى در علاج بيماري هاى قلب، صفات بهشت، روح، محبت، سيره پيامبر( ص) مباحث کلامى( قضا و قدر، جبر و اختيار و...) طب نبوى، شناخت نظام هاى سياسى و مباحث اجتماعى، عرفان، علوم قرآن، بيان، رد بر يهود و نصارى و... وجود دارد که از ميان آنها برخى بارها به چاپ رسيده و بعضى در حد نسخ خطى در کتابخانه ها باقى مانده و تعدادى نيز يافت نشده است.
نسیم سحر دات آی آر
تعجیل در ظهور آقا امام زمان عج صلوات
