ابو عبد اللّه محمد بن احمد انصارى قرطبى صاحب تفسير الجامع لأحکام القرآن و المبيّن لما تضمّنه من الس
پنجشنبه 04 تیر 1394
- نویسنده : نسیم سحر
- بازدید : 1405 مشاهده
- دسته بندی : قرآن , مفسران و قاریان ,
ابو عبد اللّه محمد بن احمد انصارى قرطبى صاحب تفسير الجامع لأحکام القرآن و المبيّن لما تضمّنه من السنّة و آى الفرقان
محل تولد: قرطب آندلس
تاريخ تولد: قرن ششم هجري قمري
تاریخ وفات: 671 ق
استادان: ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
شاگردان: ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
معرفي تفسير:
تفسير الجامع لأحکام القرآن :عمده اين تفسير به بيان احکام فقهى و اختلاف مذاهب فقهى اختصاص دارد, با اينهمه، قرطبى از ابعاد ديگر آيات غافل نبوده و به مباحث کلامى و اخلاقى و ادبى و تاريخى و اجتماعى نيز پرداخته است.
قرطبى در خطبه کتاب به روش تفسيرى خود و شيوه هاى ديگر مفسران اشاره کرده و در مقدمه اى مفصّل، مباحثى درباره آداب تلاوت قرآن، اعراب و تعليم آن، ثواب قرائت قرآن، تفسير به رأى و ويژگي هاى آن، اعجاز و عدم تحريف قرآن آورده است( ج 1، ص 1- 78), همچنين بخش هايى از رساله مفقود ابوبکر محمد بن قاسم انبارى( متوفى 328)، به نام الرّدّ على من خالف مصحف عثمان، را در مقدمه تفسيرش آورده است( قرطبى، ج 1، ص 80- 86).
قرطبى در تفسير آيات گاه تفسير چند آيه را ذيل ابوابى که از چند مسئله تشکيل يافته است مى آورد، نظير سوره فاتحة الکتاب که تفسير آن را در چهار باب قرار داده است(- ج 1، ص 108- 151) و گاهى تفسير آيات را به صورت مسائل مستقل مى آورد، نظير آيه سوم سوره اعراف که آن را در دو مسئله ذکر کرده است(- همان، ج 7، ص 161- 162) و گاه آيات را بدون دسته بندى در قالب باب يا مسئله تفسير مى کند، نظير آيه 54 سوره الرحمن(- قرطبى، ج 17، ص 179- 180).
روش تفسير :
يکى از ويژگي هاى تفسير قرطبى، که خود او در مقدمه تفسير به آن اشاره کرده است، نقل سخنان و آرا با ذکر نام گوينده و مأخذ آنهاست( همان، ج 1، ص 3). با وجود اين، گاهى نام گوينده و مأخذ آن را ذکر نمى کند. از جمله کسانى که قرطبى از آنان بسيار سخن نقل کرده، ابن عطيه اندلسى است. قرطبى گاهى عين مطالب را از تفسير او با ذکر نام، و در مواردى بدون ذکر نام، نقل مىکند و گاهى سخن او را به خود نسبت مى دهد و گاهى به رد سخن او مى پردازد(- مشنى، ص 697- 702, براى نمونه- قرطبى، ج 1، ص 407- 408، که از ابن عطيه، ج 1، ص 228 نقل و در آن مناقشه کرده است). وى همچنين از تفسير طبرى، احکام القرآن کيا هرّاسى، احکام القرآن ابن عربى، اعراب القرآن و معانى القرآن هر دو از ابو جعفر نحّاس نحوى، صحاح ششگانه حديث، التفصيل الجامع لعلوم التنزيل نوشته احمد بن عمار مهدوى، الکشّاف عن حقائق التنزيل زمخشرى و برخى کتابهاى ديگر بهره برده است.
قرطبى براى ريشه يابى لغات و معانى آنها و مباحث نحوى و قرائتهاى مختلف، بخش جداگانه اى اختصاص داده و حتى براى بيان احکام فقهى به ريشه لغات و مباحث نحوى پرداخته و شواهد شعرى بسيارى هم آورده است( همان، ص 49, نيز- ادامه مقاله).
در تفسير قرطبى برخى آيات به مدد آيات ديگر تفسير شده است. در اين تفسير اسرائيليات نيز بسيار راه يافته است( زلط، ص 410- 417). قرطبى به تفسير رمزى توجهى نداشته، اما تفسير صوفيانه را پذيرفته و مطالبى از تفاسير صوفيانى چون ابو عبد الرحمان سلمى و قشيرى نقل کرده است( همان، ص 308- 309, براى نمونه- قرطبى، ج 1، ص 145، ج 4، ص 237).
برخى مؤلفان، تفسير قرطبى را« تفسير به رأى» دانسته اند اما قرطبى در مقدمه تفسيرش فصلى را به نقل احاديث نهى از تفسير به رأى اختصاص داده و در آن به نقد کسانى پرداخته است که معتقدند قرآن را فقط از طريق نقل بايد تفسير کرد. او کسانى را که با مبانى علمى صحيح و در مقاصد و اهداف شايسته از آيات الاهى بهره مى گيرند، مشمول اين احاديث ندانسته و اين نهى را بر دو گروه تطبيق داده است: کسانى که انديشها ى را مى پذيرند و سپس آيات قرآن کريم را براى توجيه آن به کار مىگيرند، و کسانى که با اندک توجه به ظاهر آيات به تفسير آنها مىپردازند . قرطبى در تفسير خود به آراى مذهب اشعرى پايبند است و جنبه هاى کلامى آيات را با عقايد اشعرى توجيه مى کند, مثلا در تفسير آيه 143 سوره اعراف- که طبق آن حضرت موسى درخواست کرد که پروردگار، خودش را به وى نشان دهد، اما پاسخ شنيد که هرگز مرا نخواهى ديد- قرطبى، مطابق عقايد اشاعره، رؤيت خداوند را فقط در دنيا نفى کرده و کسانى را که به نفى کلى رؤيت معتقدند، گمراه و بدعت گذار مىداند( ج 7، ص 278- 279). او همچنين در بسيارى موارد به آراى معتزله، قدريه، صوفيان، شيعيان، خوارج، کراميه، حلوليه، زنادقه، قرامطه و ديگر فرق و مذاهب دينى و سياسى اشاره کرده و به رد و طعن آنها پرداخته است .قرطبى در فقه پيرو مالک بن انس بوده و در تفسير آيات فقهى، ضمن نقل آراى فقيهان مذاهب ديگر، به بيان ديدگاه هاى فقهى مالک بن انس و اثبات آنها پرداخته است. با اينهمه، در مواردى که دليل مالک را استوار ندانسته و به دلايلى محکم تر دست يافته، اقوال ديگران را بر فتواى مالک مقدّم داشته است .
آثار مفسر:
تفسير الجامع لأحکام القرآن
نسیم سحر دات آی آر
تعجیل در ظهور آقا امام زمان عج صلوات
