ابن جوزي (ابو الفرج جمال الدين عبد الرحمن بن على بن محمد جوزى قرشى تيمى بکرى بغدادى ) صاحب تفسي�
چهارشنبه 31 تیر 1394
- نویسنده : نسیم سحر
- بازدید : 1272 مشاهده
- دسته بندی : قرآن , مفسران و قاریان ,
ابن جوزي (ابو الفرج جمال الدين عبد الرحمن بن على بن محمد جوزى قرشى تيمى بکرى بغدادى ) صاحب تفسير زاد المسير في علم التفسير
محل تولد: بغداد
تاريخ تولد: 511 ق
تاریخ وفات: 597 ق
استادان: وى در دوران کودکى و نوجوانى در مجالس درس بسيارى از بزرگان علم و ادب حضور يافته و از آنان در علوم متداول زمان اجازه کتبى يا شفاهى اخذ کرده است. وى در المنتظم، به ويژه در وفيات آن بيش از 70 تن و در مشيخه 89 تن از استادان خود را نام مىبرد که بسيارى از آنان به وى اجازه روايت داده اند.
برخى از مشهورترين استادان وى اينانند:
1- ابو الفضل محمد بن ناصر بغدادى( 467- 550) معروف به سلامى.
2- ابو القاسم على بن يعلى علوى هروى
3- ابو السعادات احمد بن احمد.
4- فاطمه بنت حسين بن حسن بن فضلويه رازى.
5- ابو نصر احمد بن محمد بن عبد القاهر طوسى.
6- ابو القاسم هبة الله بن محمد شيبانى کاتب.
7- ابو بکر محمد بن عبد الله عامرى.
8- ابو القاسم نصر بن حسين مقرى معروف به ابن حبار.
9- ابو بکر احمد بن محمد بن احمد دينورى
10- ابو البرکات سعد الله بن محمد بن على بن احمدى
1- ابو الفضل محمد بن ناصر بغدادى( 467- 550) معروف به سلامى.
2- ابو القاسم على بن يعلى علوى هروى
3- ابو السعادات احمد بن احمد.
4- فاطمه بنت حسين بن حسن بن فضلويه رازى.
5- ابو نصر احمد بن محمد بن عبد القاهر طوسى.
6- ابو القاسم هبة الله بن محمد شيبانى کاتب.
7- ابو بکر محمد بن عبد الله عامرى.
8- ابو القاسم نصر بن حسين مقرى معروف به ابن حبار.
9- ابو بکر احمد بن محمد بن احمد دينورى
10- ابو البرکات سعد الله بن محمد بن على بن احمدى
گروه زيادى در رشته هاى مختلف علمى از ابن جوزى بهرهمند شده و جمعى کتابهايى را نزد او خوانده اند، از آن جمله اند: طلحه العلثى و ابو عبد الله بن تيميه، خطيب حرّان. گروه بيشمارى از امامان، حافظان، فقيهان و جز اينان، حديث از وى شنيده و تصانيفش را بر او خوانده اند.
گروهى نيز از او روايت کردهاند که از آن جمله اند: پسرش محيى الدين يوسف، پسر ديگرش على ناسخ، نوهاش، شمس الدين يوسف( معروف به سبط ابن جوزى). شيخ موفق الدين ابن قدامة، حافظ عبد الغنى، ابن قطيعى، ابن نجار، ابن خليل و نجيب عبد اللطيف حرانى که آخرين شاگرد وى در سماع حديث بوده است.
گروهى ديگر از او اجازه روايت اخذ کرده اند، از آن جمله اند: ابن جبير اندلسى، زکى الدين عبد العظيم منذرى، صائن الدين محمد بن انجب ال بغدادى، تا صح الدين بن حنبلى واعظ، احمد بن ابى الخير و الفز على بن بخارى که آخرين اينان بوده است.
معرفي تفسير:
« زاد المسير فى علم التفسير» معروف به« زاد المسير»، تفسير متوسط ابن جوزى بوده که خلاصه اى از تفسير بزرگ وى بنام« المغنى فى تفسير القرآن» مى باشد شامل جميع آيات قرآن است. سبک غالب بر اين تفسير، نقلى و روايى و برگرفته از روايات پيامبر صلى الله عليه و آله و صحابه و تابعين مى باشد.
خود درباره روشش مى نويسد: در اين کتاب از متون تفسير، ناسخ و منسوخ، اسباب نزول، مکى و مدنى، گنجاندم و امورى که مورد نياز در تفسير بود به آن افزودم، از تکرار مطالب جز بر وجه اشاره پرهيز نمودم، تا آنجا که بر اقوال دسترسى پيدا کردم( به غير از موارد ضعيف) به شکل اختصار نقل نمودم، و اگر تفسير آيهاى را ذکر نکرده ام يا به جهت اين است که قبلا تفسير شده، يا اينکه معناى آشکارى دارد و نياز بر تفسير ندارد.»
روش تفسير : روش کلى وى در ورود به مباحث اين گونه است که با ارائه اطلاعات کلى درباره سوره از قبيل نام، فضيلت، نزول و عدد آيات آن، آغاز مىکند، سپس اسباب النزول، لغت و شواهد بر آن، معناى کلمه و اقوال مفسران در آن مورد را به خوبى نقل مىنمايد. بعد از آن به احکام مأخوذه از آيه، ناسخ و منسوخ و قراءات مى پردازد. و در نهايت مطالبى را در قالب« فصل» در تکميل تفسير آيات بيان مى دارد.
ايشان در نقل اقوال مروى در تفسير آيه، اسباب نزول، معناى لغوى، بلاغى و غير آن، صحيح ترين را( به نظر خود) انتخاب مىنمايد و تلاش دارد که عين الفاظ اقوال را نقل کند، و در صورت نقل به معنى، گوشزد مى کند. در کنار مطرح کردن قرائت هاى مشهور، به شاذ آنها نيز مى پردازد و توجيه قواعدى آن را از متخصصين فن قرائت، بيان مى دارد.
زاد المسير از اسرائيليات خالى نيست، گر چه به ضعف آنها اشاره دارد، اما در روش عمومى خود در نقل اقوال درباره آنها، ترجيح قولى بر قول ديگر را بيان نمى کند، همچنان که در ساير منقولات، رايى را بر رايى يا معنايى را بر معنايى، مقدم نمى دارد و وارد مقوله نقد يا انتخاب( جز موارد اندک، مانند ج 1 ص 165 ذيل آيه 197 سوره بقره) نمى شود.
ابن جوزى در معناى لغوى، ادبى، بلاغى و... از آيات ديگر قرآن نيز کمک مىگيرد مانند آيه 26 سوره بقره ج 1 ص 47. گاهى نيز به کمک آيات ديگر، بحثى را به شکل موضوعى پىگيرى مى نمايد. مانند ج 1 ص 51 ذيل آيه 30 سوره بقره درباره خلق حضرت آدم( ع).
زاد المسير متعرض آراء فقهى در ذيل آيات احکام مىگردد و بر فقه احمد بن حنبل تأکيد دارد. براى نمونه ذيل آيه 102 سوره بقره در بيان حکم سحر ج 1 ص 96.
در تفسير آياتى که رنگ و بوى ولايت حضرت على( ع) را دارند، عموما طبق روش مفسران معتدل اهل سنت رفتار مى نمايد. بطور مثال ذيل آيه 67 سوره مائده«يا ايها الرسول بلّغ...»آراء و احاديثى نقل مى کند که با ظاهر الفاظ، زمان نزول و اينکه آخرين سوره نازل شده بر پيامبر( ص) است، سازگارى ندارد.
در آنجايى نيز که مفسر ذيل آيه 55 سوره مائده ج 1 ص 561، به عنوان احتمال اول، قصه انفاق انگشتر در حال رکوع، از طرف حضرت على عليه السلام را مطرح مىنمايد و قول ابن عباس، مقاتل و مجاهد را نقل مى کند، محقق تفسير در پاورقى، کلام ابن کثير در تفسيرش را مبنى بر توهم حال بودن جمله«و هم راکعون»و نيز بيان ابن تيميه« که اين از وضع رافضه است» را نقل مى کند که خود نشانه حقد و کينه محقق نسبت به على عليه السلام و شيعه است.
مهم ترين مصادرى که ابن جوزى از آنها نقل کرده عبارتند از،
جامع البيان طبرى، مشکل القرآن و غريب القرآن ابن قتيبة، معانى القرآن فراء و زجاج،« الحجة فى القراءات» ابو على فارسى، مجاز القرآن ابو عبيده،« النکت و العيون فى تفسير القرآن» ماوردى، که در نقل اقوال و تقسيم و ترتيب ابواب و مباحث... از آن زياد متأثر شده است. در لغت از فراهيدى، خليل بن احمد، ابن قتيبة و ابو عبيده، در نحو از فراء، زجاج، اخفش، محمد بن قاسم نحوى و کسائى، در قرائت از حجدرى، عاصم و مانند اينها، مطالب را نقل مى نمايد.
آثار:
مفسر ابن جوزى از سيزده سالگى به تأليف پرداخت و از آنجا که تا پايان عمر از نوشتن باز نايستاد، شمار آثارش بسيار است. قدرت شگفت انگيزش نيز او را يارى داده است. خود او مى گويد« بيش از 360 تصنيف است که برخى از آنها 20 مجلد و برخى فقط يک جزوه است» و در اواخر عمر مى گفت:« من با اين دو انگشتم 2000 مجلد کتاب نوشته ام» گفته اند: اگر شمار جزواتى را که نوشته است بر روزهاى زندگانى وى تقسيم کنند، معلوم مىشود که وى در هر روز 9 جزوه کتابت کرده است. درباره طبرى نيز گفته اند که روزى 40 صفحه کتابت مى کرده است.
همچنين نوشته اند که ابن جوزى تراشه قلم هايى را که با آنها احاديث پيامبر اکرم( ص) را مى نوشته، گردآورده بود. هنگام مرگ وصيت کرد که آب غسل او را با آنها گرم کنند، چنين کردند. اين تراشه ها بيش از مقدار مورد نياز بود. افراد مختلف فهرستهاى زيادى بر آثار وى نوشته اند، از جمله فهرستى نيز از خود مؤلف نقل مىشود. آثار بازمانده از وى حدود 384 اثر مى باشد. که با توجه به گزارش مؤلف از آثار خود( 2000 اثر) مى توان حدس زد که بخشى از آنها در حوادث گوناگون از بين رفته است. از فهرستهاى متقدمان که بگذريم، سيد عبد الحميد علوچى کتابى با عنوان مؤلفات ابن جوزى نوشته و در آن به شمارش و طبقه بندى آثار او پرداخته است. از ميان آثار بازمانده ابن جوزى المنتظم فى تاريخ الملوک و الامم در ده جلد بزرگ، تلبيس ابليس در 13 باب، و زاد المسير در تفسير قرآن، از مهمترين آثار وى به شمار مىآيد. موضوعات متعددى که ايشان در آنها تأليف دارد، عبارتند از: 1- قرآن و علوم قرآن، 2- حديث و رجال حديث و علوم آن، 3- مذاهب و عقايد و اصول و فقه، 4- وعظ و اخلاق و رياضيات، 5- طب، 6- شعر و لغت، 7- تاريخ و جغرافيا، سير و حکايات. علوچى از 384 اثر ابن جوزى 139 کتاب را به عنوان خطى معرفى کرده و نام کتابخانه هايى را که اين نسخه ها در آنها نگهدارى مى شود، آورده و آنها را طبقه بندى نموده است.
دانشمندان در ارزيابى آثار ابن جوزى نظرات گوناگونى اظهار کرده و برخى نقدهايى بر آنها وارد نموده اند.
از ديگر آثار قرآن پژوهى ابن جوزى مىتوان از فنون الافنان فى عيون علوم القرآن، المصفى باکفّ اهل الرسوخ فى الناسخ و المنسوخ، نزهة الاعين النواظر فى علم الوجوه و النظائر، تذکرة الاريب فى علم التفسير، المغنى فى التفسير، تيسير البيان فى تفسير القرآن و عمدة الراسخ فى معرفة المنسوخ و الناسخ، نام برد.
نسیم سحر دات آی آر
تعجیل در ظهور آقا امام زمان عج صلوات
با سلام
قابل استفاده برای انواع سایت ها و وبلاگ ها
از هر آی پی در 24 ساعت دو یا سه بار کسب درآمد کنید
برای هر ای پی 120 ریال در یافت کنید( کاربران Vip 160ریال)
از کسب و کار لذت ببرید.
سلام من به طوراتفاقی باوبلاگ شماآشناشدم من مدیریت وب سایت معلولیت محدودیت نیست هستم جهت شناخت وب سایتم به وبلاگ های دیگران سرمیزنم وازمدیریت محترم آن دعوت می کنم خوشحال می شوم تشریف بیارید. راستی اگرمایلیدازآپ های وب سایت معلولیت محدودیت نیست مطلع بشیدایمیلتون وبرام کامنت بذاریدتاازطریق ایمیل بهتون خبربدم منتظره حضورسبزتان هستم